Her çocuğun ruhsal gelişim süreci aynı değildir. Ancak araştırmalar sonucunda belli yaş gruplarında ortak davranış kalıpları olduğu saptanmıştır. Bunlar ruhsal gelişim basamaklarıdır. Unutmamak gerekir ki, bu dönemler kesin sınırlarla birbirinden ayrılmayabilir, düz gitmeyip inişleri çıkışları olabilir, iç içe girmiş özellikler olabilir ve zihinsel gelişimle paralel olmayabilir (Öztürk, 2007).
Bebeğin 0-1 yaş döneminde, fiziksel sağlığının, mizacının, bağlanma deneyimlerinin kalitesinin, duygulanımının, çevreye uyumunun, çevreden gördüğü sevgi ve desteğin, bebeğin gelişiminde önemli rolü vardır. Tüm bu alanlar bebeğin ilerideki sağlık ve benliğinin temelini oluşturur (Özmert, 2006). Ruhsal gelişim basamaklarının sağlıklı geçilmesi yetişkinlikteki sağlıklı kişilik yapısı için kolaylaştırıcı bir etkendir (Öztürk, 2007).
Temel güvenin gelişmesi: Bebeğin beslenme, uyku, bakım gibi temel ihtiyaçlarının karşılanmasıyla oluşur. Bebekte rahatsızlık belirtilerinden sonra bakım verilmesi temel güvenin yerleşmesine yol açar. Temel güvenin gelişmesinde anne-bebek arasındaki ilişkinin kalitesi ve sürekliliği önemlidir.
Bağlanma: Bebek ile bakım veren kişi arasında kurulan, duygusal olarak olumlu ve yardım edici bir ilişkidir. Doğumla beraber başlayan ve 2-3. aya kadar uzanan ilk dönem, bağlanma öncesidir. Bu dönemden 6. aya kadar uzayan ikinci dönemde bağlanmanın ilk işaretleri ortaya çıkar ve bağlanma oluşur. Bağlanmanın tam olarak gözlendiği dönem 6-24. aylar arasıdır. Bu süreçte bebek anneden ayrıldığı zaman ağlar, huzursuz olur. Annesinin dönmesi ile ağlaması sonlanır.
Sosyal davranış: Yeni doğan bebek, anneyi kendisinin bir parçası gibi algılar ve tümüyle anneye bağlanır. Doğumla beraber de sosyalleşme süreci başlar. Bebeğin 2. veya 3. aylarında refleks olarak gülme gelişir (Örneğin annesini gördüğünde, kendisi ile konuşulduğunda). 6-8. aylarda kendine yakın olanları/olmayanları ayırmaya başlar. Yabancıları gördüğünde gerginlik hissedebilir.
Hareket becerileri: Yeni doğan bebek, uyaranlara ilkel refleksleri ile cevap verir. Bebeğin bir yılın sonuna doğru yürümeye başlaması, kendini anneden ayırma ve bağımsızlığının ilk adımıdır (Öztürk, 2007). Böylece çevresini keşfetmeye ve tanımaya çalışır.
Zihinsel gelişim: Bebek nesneleri tanımaya çalışır, nesnelerin devamlılığını ve sürekliliğini anlamaya ve basit neden-sonuç ilişkisi kurmaya başlar. 3. aydan itibaren çevresindeki kişilerin kendisinden farklı varlıklar olduğunu keşfetmeye başlar. 3–4. ayda sesin duygusal tonuna göre farklı tepkiler verir. 8. ayda nesne devamlılığı gelişir, amaçlı eylemlerde bulunur. Bebeğin taklit edeceği ses, dokunma, görüntü gibi duyularla karşılaşması zihin gelişimini olumlu yönde etkileyecektir. Bazı oyuncaklar bebeğin hedefe yönelik davranışını tetikler. Elinden düşerek yuvarlanan oyuncağına elini uzatması, ona doğru yönelmesi ya da emekleyerek oyuncağı almaya çalışması amaca yönelik davranışlardır (Akbaba, 2004).
Özet olarak, çocukların normal gelişim dönemlerinin bilinmesi ruhsal gelişimini ve bu gelişimde normalden sapma olup olmadığını anlamamıza yardımcı olur. Çünkü ruhsal sorunların önemli bir kısmı da gelişim bozukluklarıyla ilgilidir (Öztürk, 2007).
Uzm. Klnk. Psk. Gökçehan AKOĞUZ
KAYNAKÇA
Akbaba, S. (2004) Çocuk Eğitimcileri ve Sağlıklı Psikolojik Gelişim. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi. Cilt 4. Sayı 2.
Metin, N. Ç Gelişimi (2008) 0–6 Yaş Grubundaki Çocukların Gelişim Özellikleri
Özmert, E. N. (2006) Erken çocukluk gelişiminin desteklenmesi-III: Aile. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi. 49: 256-273
Öztürk, M. (2007) Anne, Baba ve Eğitimciler için Çocuk Psikiyatrisi. Uçurtma Yayınları
