Çocuklarda sorumluluk bilinci çok küçük yaşlardan itibaren anne ve babaları tarafından oluşturulmalıdır.
Sorumluluk becerisinin gelişimi için; çocuklar davranışlarının sonuçlarını yaşamalıdırlar. Bazen anne-babalar hayat koşturmacası içinde çocukların yerine onların görevlerini yapabilirler. O an için istediğimiz yere yetişmek, servisi kaçırmamak gibi sonuçlara ulaşmak adına çocuğunuzun ayakkabısını giydirmek, öğretmeni kızmasın diye eksik kalan ödevi tamamlamak ya da çantasını toplamak iyi bir çözüm gibi görünebilir. Ancak, çocuğunuz kendisine ait olan sorumlulukların aslında sizin tarafınızdan yerine getirildiğini gördükçe hem görevlerini yerine getirmekten vazgeçebilir hem de anne-babasından geribildirim alamadığı için ilerleyen dönemlerde özgüven eksikliği görülebilir ve kişilik gelişimi olumsuz yönde etkilenebilir.
Çocuklara Sorumluluk Vermenin Faydaları
Ev ortamında sorumluk alma becerilerini geliştirme fırsatı bulamayan çocuklar; okul yıllarında ödevlerini ve eşyalarını sıklıkla unutan, çanta ve masalarını düzenlemekte zorlanan ve daha da önemlisi karşılaştıkları olaylar karşısında her zaman başkalarından yardım alma ihtiyacı duyan bireyler haline gelirler. Bu nedenle, kendilerine olan güvenleri tam olarak gelişmez.
Becerilerini Geliştirmesine Destek Olun
Öncelikle beceri kazandıysa, çocuklarınızın artık o beceriyi her zaman sergileyebileceklerini unutmayın. Size düşen görev buna fırsat vermek ve çocuğunuzu bu noktada destekleyerek beceriyi geliştirme noktasında teşvik etmek. Örneğin; kendi kendine yemek yiyebilen veya giyinebilen bir çocuğu yedirmek veya giydirmek, çocuğa “Sen yapamıyorsun veya doğru yapamıyorsun.” mesajının gitmesine, çocuğun bir beceriyi tam anlamıyla sergilemesine fırsat vermemek kendine olan güvenini sorgulamasına ve anne-babasının kendisine güvenmediğini, o nedenle yapabildiği halde yapmasına izin vermediklerini düşünerek hayal kırıklığına uğramasına neden olabilir. Bu nedenle yaş ve beceri düzeyine uygun sorumluluklar vererek gelişimini desteklemek oldukça önemlidir.
Çocukta Sorumluluk Bilinci İçin Sabırlı Olmalısınız
Ebeveynlerin, çocukta sorumluluk bilincinin bir anda gerçekleşmeyeceğini, uzun ve sağlam adımlarla ilerlenmesi gereken bir kazanım olduğunu ve sabırlı olmaları gerektiğini unutmamaları gerekir. Bir beceriyi ne kadar çok pratik etme şansınız olursa, o alanda kendinizi o kadar çok geliştirebilirsiniz. Bu nedenle yemeğini kendisi yiyebilen, üzerini kendisi giyebilen çocuğunuzun bunları yapmasına fırsat vermek, her yaptığında bu davranışı takdir ettiğinizi ifade eden sözel pekiştireçlerle çocuğa bunu fark ettirmek (“Başardın. Yemeğini kendin yedin. Artık yemeğini kendin yiyebileceğini biliyorsun.” gibi) ve çocuğunuzu bu becerileri sergilemesi için teşvik etmek çok önemlidir. Çocuklar, başardıklarını ve çevreden takdir gördüklerini fark ettikçe kendilerine olan güven düzeylerinde artış görülür.
Cezalandırmak Çözüm Değil
Çocuğunuza kızmak ve bağırmak veya onu cezalandırmak bir çözüm değildir. Sabırsızca olan tüm tutumlar sonucunda, çocuğunuzda olumsuz bazı inançlar gelişebilir. Bu tutum yerine, çocuğunuzu teşvik etmeye gayret edin. “İyi gidiyorsun, hadi biraz daha yapabilirsin. Hatalar tabii ki yapacaksın. Böyle böyle öğreneceksin” veya “Dökülsün, önemli değil, önemli olan denemendi, sen yine de denemeye devam et.” demek gerekir. Bir süre sonra, çocuk yapabildiğini gördükçe, daha çok keyif almaya başlayacaktır, çünkü kolaylıkla yapabiliyor olduğunu görecek, özgüveni artacak ve bu aslında çocuk için artık görev olmaktan çıkacaktır.
