1997’de Mooli Lahad ve arkadaşları tarafından geliştirilmiş olan Basic PH modeli, sarsıcı olaylar yaşamış kişilerle görüşüp bu olaylarla nasıl baş ettikleri sorularak hazırlanmıştır.
Basic PH modelinde, kişinin kriz durumlarıyla baş etme kaynakları altı boyutta değerlendirilir.
İlk boyut, belief yani değerdir. Değer boyutu, kişinin olayları anlamlandırması için başvurduğu bir baş etme biçimidir ve kişinin kendine olan güvenini içerir.
Din, ideoloji veya bir hedefe bağlı olmak, kişinin baş etme kaynaklarını harekete geçirir. Yaşanılan olaya atfedilen değer, kişinin olaylarla başa çıkmasında yardımcı olur.
Modelin ikinci boyutu ise affect, yani duygudur. Yaşanılan durumla ilgili duyguların ifade edilmesini içerir.
Çocukların resim çizerek veya oyunlarında yaşadıkları olayları yansıtarak duygularını dışa vurmaları, olaylar üzerinde kontrol hissi yaşamalarını sağlar. Ayrıca yaşanılan deneyimi paylaşmak, duygular hakkında konuşmak da baş etmeyi güçlendirir.
Üçüncü boyut ise social interaction, yani dayanışmadır. İnsan, yaşadığı zor olaylarla baş edebilmek için diğerleriyle iletişim halinde olma ihtiyacı hisseder. Sosyal çevreyle bir araya gelerek vakit geçirmek, dayanışma kanalının kullanıldığı anlamına gelir.
Modelin dördüncü boyutu ise imagination, yani düştür. Hayal gücü ve yaratıcılığı kapsayan bu boyut, dışarıdan gelen tehditlere karşı koruyucudur. Çocuklarla oyuncaklar ve kuklalarla oyunlar oynamak, yaşadığı duygular hakkında konuşmak çocukların duygularını dışa vurmasını sağlar. Yetişkinler de resim yaparak, günlük tutarak veya bir müzik aleti çalarak duygularını dışa vurabilirler.
Beşinci boyut ise cognition yani düşüncedir. Yaşanan durumla ilgili bilgi edinmek ve olumlu bakış açısına sahip olmak, durumla baş etmeyi kolaylaştırır. Çözüm odaklı şekilde problemin üstesinden gelmeye çalışmak, düşünce boyutunun içeriğidir.
Modelin son boyutu physical, yani davranıştır. Bu boyut kişinin kendi bedenini korumasını içerek her türlü davranışı içerir. Düzenli beslenme ve iyi bir uyku düzeni, beden sağlığını korur. Ayrıca gevşeme egzersizleri uygulamak, meditasyon ve spor yapmak da bedenin gevşemesini sağlar.
Her insan bu 6 baş etme kaynağını kullanma becerisine sahiptir. İnsanlar genelde bu kanalların birkaçını kullanır. Örneğin, sadece düşünce kanalını kullanan bir kişi, duygularını bastırabilir veya inkâr edebilir.
Negatif yaşam olaylarıyla baş edebilmek için ne kadar çok kaynak kullanılırsa o kadar çabuk kişi kendini iyi hissetmeye başlar.
Kaygıyla etkili şekilde baş edebilmek için her kaynaktan yeterli ve dengeli şekilde faydalanmak, yaşanılan zorlukların daha iyi bir şekilde üstesinden gelinmesini sağlayacaktır.
Uzm. Klinik Psikolog Cangül Tokmaktepe
KAYNAKÇA:
– Ajdukovic, D., Kimsi, S., Lahad, M. (2015). Resiliency: Enhancing Coping with Crisis and Terrorism.
– Lahad, M., Shacham, M., Ayalon, O. (2013). The “Basic Ph” Model of Coping and Resiliency.
– Öklük, Ö. (2018). Çocukluk Dönemi Travmatik Yaşam Olaylarına Maruz Kalmış Yetişkin Bireylerin Benlik Saygısı, Kişilerarası İlişki Tarzları ve Baş etme Becerilerinin İncelenmesi.
– Tekirdağ Ram. Basic Ph Başetme Yöntemi.
