Ebeveynler, çocuklarının ileride kendine yetebilen, sorunlarıyla baş edebilen, kendi kararlarını alabilen bireyler olmasını ister. Çocukların bağımsız yetişkinler olmasını sağlayan en önemli gerekliliklerden biri, küçük yaştan itibaren onlara sorumluluk almayı öğretmektir.
Çocuğun büyüdüğünde bir anda sorumluluk sahibi bir yetişkin olması beklenemez. Bu sebeple, küçük yaştan itibaren bu bilincin çocuğa aşılanması gerekmektedir. Çocuğun cinsiyetine, yaşına ve gelişim dönemine uygun verilen sorumluluklar, çocuğun gelişimine önemli derecede katkı sağlar. Aile, çocuğuna bu görevleri verdiğinde, çocuk anne babasının kendine güvendiğini düşünür; görevleri tamamladığında da kendine olan güveni artar.
Ebeveynler çocuklarına karşı her zaman destekleyici bir tavırda olmalı, çocuğun görevi başarmak için verdiği emeği takdir etmelidir. Aşırı korumacı ebeveyn yaklaşımlarında ise, çocuğun adına zaten her şey yapılıyordur. Çocuk yeni şeyler keşfetmeyi öğrenemez, kendi hayatıyla ilgili sorumluluk alamaz. Bunun yerine, ebeveynler çocuğa kendi seçimlerini yapması için fırsat vermelidir (Yavuzer, 1995).
Çocuğun sorumluluk almayı öğrenmesini kolaylaştıracak bazı önemli noktalar vardır. Bunlardan biri, anne babanın çocuğu iyi gözlemlemesi, çocuk onlara yardım etmek istediğinde onu geri çevirmemesidir. Çocuk cesaretlendirilirse, daha fazla sorumluluk almak için kendini hazır hisseder.
Çocuk hata yapsa bile, onu cezalandırmak yerine teşvik etmelilerdir. Hayatta her zaman hata yapılabilir, önemli olan hataları düzeltmenin bir yolunu bulmaktır. Eğer ebeveynler çocuklarına bu yaklaşımı benimsetirlerse, çocuklar hata yapmaktan korkmaz ve kendine daha fazla deneme şansı tanır. Hata yapmaktan korkan çocuk ise, mükemmel olmak uğruna hiç denemez, sorumluluk almayı öğrenemez (Özen, 2015).
Çocuğun verilen görevi yapması biraz zaman alabilir. Anne baba aceleci davranıp işi çocuğun elinden almamalıdır. Sabırla işi bitirmesini beklemeli, çocuğun hissedeceği başarı duygusuna olanak tanımalıdır (Akça, 2012). Elbette çocuğa sözel olarak görevler vermek, bunların yerine getirilmesini beklemek yeterli değildir.
Çocuklar anne babalarını modelleyerek öğrenir. Ebeveynler çocuklarının bir davranışı öğrenmesini bekliyorlarsa, kendileri çocuklarına örnek olacak şekilde davranmalıdır.
Çocuğuna odasını toplama sorumluluğunu öğretmeye çalışan bir ebeveyn, işe önce kendi odasını toplayarak başlamalıdır. Bu durum, çocuğun gözlem yapıp davranışı benimsemesini sağlar.
Çocuğun yerine getirdiği en küçük görevler bile fark edilmeli ve takdir edilmelidir. Böylelikle çocuk motive olur ve sorumluluklarını yerine getirmeyi daha kolay öğrenir.
Uzm. Klinik Psikolog Cangül TOKMAKTEPE
KAYNAKÇA
– Akça, R. P. (2012). Ana-Babaların Çocuk Yetiştirmede Aşırı Koruyucu Olmaları
– Özen, Y. (2015). Sorumluluk Eğitimi
– Yavuzer, H. (1995). Çocuk Eğitimi El Kitabı
