Zorlayıcı, tehdit edici veya güvenlik hissini ortadan kaldırarak acı veren ya da korkutucu bir duygu ortaya çıkaran durumlara maruz kalan çocuklara yardımcı olabilmek için bazı ilkyardım yöntemlerinin kullanılması önemlidir.
Öncelikle, çocuk için sarsıcı olan bu olay sonrasında, travmayı önlemek amacıyla çocuğun bedenindeki sıkışmış enerjinin açığa çıkarılması gereklidir. Bu şekilde bedeninin korku ve şok tepkilerinin üstesinden gelerek yeniden güçlenmesi sağlanır. Daha sonra ise duygusal olarak çocuğun yanında olarak destek olmak gerekir. Zor bir durumla karşılaşan çocuk için tekrar güvende olma hissi sağlandığında şu adımlar uygulanabilir.
Yetişkinin önce kendi beden tepkilerini kontrol etmesi
Çocuğa destek verecek olan yetişkinin önce kendisine sakinleşme sağlaması gerekir. Bunun için düzenli nefes alıp verme yardımcı olacaktır. Olanları kabul ederek, gereken enerjiyi toplamaya çaba sarf etmek, çocuğa destek olma konusunda ilk adımdır. Burada çocukların kendi duygularını düzenlerken öncelikle yetişkinlerin duygularını referans aldıkları göz önünde bulundurulmalıdır.
Durum değerlendirmesi yapmak
Çocuğun göstermiş olduğu fiziksel belirtiler gözlemlenmeli ve buna yönelik bir adım atılmalıdır. Örneğin çocuğun şok tepkiler gösterip göstermediğini kontrol etmek için, nabız hızı, nefes hareketleri, göz ifadeleri, beden tepkileri göz önünde bulundurulmalı ve buna göre güvenlik hissini tekrar sağlamaya çalışılmalıdır.
Şok tepki sonrasında çocuğun dikkatini duyularına yöneltmeye çalışmak
Çocuğun nefesinin yavaşlaması, nabzının normale dönmesiyle birlikte çocuğa o anda bedeninde neler olduğu sorulabilir. Daha spesifik olarak şu anda başın nasıl, karnın nasıl gibi sorular yöneltilebilir. Çocuk bir gerginlik belirttiğinde buraları gevşetmeye yönelik adımlara geçilebilir.
Çocuğun yanında kalarak yavaşlamak
Çocuğun yanında sakin bir şekilde kalmak ve enerjisini açığa çıkarmasına yardımcı olmak gerekir. Çocuğun gösterdiği tepkiler gözlemlenebilir, nefes alma hızına, titreme, ağlama, göz teması kurma gibi işaretlere bakılabilir.
Çocuğun fiziksel tepkilerini durdurmaya çabalamadan yanında kalmayı sürdürmek
Çocuğun tepkileri kendiliğinden durana kadar ona eşlik edilmelidir. Bir yandan yaşanan durumun bittiği ve iyi olacağı hatırlatılmalıdır.
Çocuğun duygusal tepkileriyle ilgilenmek
Çocuk yatışmış bir duruma geldiğinde, duyguları hakkında konuşmaya zaman ayırmak önemlidir. Çocuğun hissettiği tüm duyguların kabul edildiğini bilmesi gerekir. Bu aşamada çocuğun sürece oyun oynayarak devam etmesi sağlanabilir.
Klinik Psikolog Gökçehan Akoğuz
KAYNAKLAR:
– Danışman, I. G., & Okay, D. (2017). Afetlerin çocuk ve ergenler üzerindeki etkileri ve müdahale yaklaşımları. Türkiye Klinikleri Journal of Psychology-Special Topics, 2(3), 189-197.
– Greenwald, R. (2014). Child trauma handbook: A guide for helping trauma-exposed children and adolescents. Routledge.
– Levin, P. A., & Kline, M. (2014). Ey Travma Bizden Uzak Dur. İstanbul: Doğam Egmont Yayıncılık.
