Günümüzde, ebeveynlerin nasıl daha iyi anne-babalık yapacakları ile ilgili birçok kaynak ve bilgi olması karşısında, bireylerin diğer alanlarda olduğu gibi, ebeveynlik konusunda da mükemmele ulaşma isteği artmıştır. Bireylerin yetiştirilme tarzlarının, tüm hayatları üzerinde etkisinin olduğu düşünüldüğünde, bu ebeveynlik rolleri ile birlikte anne-babanın mükemmeliyetçi kişilik özellikleri birleştiğinde, çocukların bu durumdan oldukça etkileneceği açıktır.
Çocuklar benlik değerini, aile başta olmak üzere çevresinden aldığı geribildirimler ile sağlar. Olumlu değerlendirmelerle çocuğun özgüveni artar, çocuk kendi görüşlerini ifade edebilir ve daha iyisini başarmak için çabalar. Eleştiri ile karşılaşan çocuk ise, özgüvenini kaybederek kendisini başarısız olarak algılar.
Yüksek beklenti içine girmek, mükemmeliyetçi anne babaların özelliklerinden biridir. Ancak çocuğun kapasitesini dikkate almadan düşülen bu hata, çocuğun kendi yetenekleri ve anne babasının bekledikleri arasında fark olduğunu düşündürterek, kendisini değersiz hissetmesine yol açar. Hiçbir zaman anne babasının istediği gibi bir çocuk olamayacağını, onların hedeflediği başarıya ulaşamayacağını, onları hayal kırıklığına uğrattığını düşünerek çocuk hayal kırıklığına uğrar. Bunun sonucunda kısır bir döngü oluşarak, çocuğun başarısızlığı pekişir. Anne babalarındaki mükemmeliyetçi yapıyı modelleyerek öğrenen çocuk, büyük bir çaba gösterip yüksek başarı da yakalayabilir. Ancak bu tarz tutumda olan ebeveynler, büyük oranda başarısızlıklara odaklandıkları için, bu çocuklar da ilgiye ihtiyaç duydukları zaman, kendilerini başarısız kılma eğiliminde olacaktır. Mükemmeliyetçilik, bazen ebeveynler tarafından müdahale edebilmek adına bahane olarak da kullanılabilmektedir. Çocuk, sürekli müdahale edildiğinde ve eleştirildiğinde, sosyal açıdan da başarılı olmakta zorlanacaktır. Tüm bu müdahaleler, mükemmeliyetçilik maskesi ile “Daha iyi olman için bunları yapıyorum.” şeklinde iyi bir niyetle yapılacaktır. Çocuk da bu iyi niyetli kişiye istediğini vermediğini düşünerek kendini suçlamaya başlayacak ve kendine güveni azalacaktır. Bu, başarısızlığı yaratan bir hareketten öteye geçmemektedir. Bu ebeveynlerin çocukları da mükemmeliyetçilik fikrine odaklanarak, kendilerini aşırı zorlamalarıyla belli bir noktaya kadar başarı yakalasalar da, bu, yanlış bir şey yapma korkusu ile birlikte etkisiz bir sürece dönüşecektir. Çocuklar, üstün olma gerekliliğini hissederek, arkadaşlarından daha iyi olmak isteyebilir. Ancak bunun için ne yapacağını bilemeyebilir. Sürekli eleştirilme korkusuyla rahat hareket edemeyeceğinden, kendisi gibi davranamaz, böylece, her an utanç duygusunun ortaya çıkmasına elverişli bir ortam oluşur.
Sağlıklı bir gelişim için aileler, çocuktan, potansiyeline uygun, gerçekçi bir başarı beklemelidir. Bunun için var olan beceriler desteklenmeli, olası yeteneklerin belirlenmesi hedeflenmeli ancak “olması gereken” başarılar için çocuk zorlanmamalıdır. Çocuğun kapasitesi ve anne baba beklentileri arasında denge kurulması önemlidir.
Öneriler:
- Çocuğunuzun gösterdiği çabayı takdir edin.
- Başarılarında, ona övgüde bulunmaktan çekinmeyin.
- Çocuğunuzu önemsediğinizi, davranışlarınızla ve sözlerinizle ifade edin.
- Her şeyi kontrol altında tutma düşüncesine takılıp kalmayın.
- Çocuklarınızın ancak başarısız olduğunda ilgi göstermeyin.
- Çocuk ile olan iletişiminizde, kendi düşünce ve duygularınızı kabul ettirmeye çalışmayıp, çocuğunuzu bir birey olarak kabul edin.
- Çocuğunuzun kişiliğine saygı duyarak, iletişim kanallarını açık tutarak, ona karşı sevginizi ifade ederek, güven duygusuna sahip, bağımsız bir birey olmasını destekleyin.
Uzm. Klinik Psikolog Gökçehan Akoğuz
KAYNAKLAR
Özçiçek, G. (2014). Çocuğun Benlik Kavramının Olumluluğu, Annenin Mükemmeliyetçiliği ve Anne Kabul Red Algısı Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü)
Özkan, A. H. (2014). Aşağı Çekme Sendromunda Ebeveynlerin Etkisi. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Elektronik Dergisi. 5 (9).
Yavuzer, H. (1995) Çocuk Eğitimi El Kitabı. Remzi Kitabevi.
Yavuzer, H. (2005). Çocuğu Tanımak ve Anlamak. İstanbul. Remzi Kitabevi.
