Suçluluk ve utanç arasındaki fark nedir?
Temel duygular, bireylerin hayatlarının ilk yıllarında ortaya çıkar. Bunlar dışındaki suçluluk ve utanç gibi ikincil duygular hayatın daha ilerleyen dönemlerinde edinilen deneyimlerle ortaya çıkmaktadır. Suçluluk ve utanç duygusu zaman zaman birbirine karıştırılabilen iki duygudur. İnsanlar sıklıkla “suçluluk” ve “utanç” kelimelerini birbirinin yerine kullanırlar, ancak bu iki duygu bireyleri farklı şekillerde etkiler.
Suçluluk ve utanç duyguları sıklıkla gruplardan ve toplumdan dışlanma gibi durumlara sebep olabilen duygulardır. Suçluluk veya utanç, özellikle de bireyin hatasından kaynaklı olmayan veya değiştirilemeyecek bir şey yüzünden bireyin kendini suçlu hissetmesi halinde bu duygular giderek katlanması zor bir durum haline gelebilir.
Utanç duyduğumuzda kendimizle ilgili kötü hissederiz ve kusurlu olduğumuzu düşünürüz. Bireyler başarısızlıkları veya kişisel sınırlarının ihlalleri nedeniyle utanç duyduklarında savunmaya geçme, inkâr etme, diğer insanları suçlama, gerçekten sorumluluk almama ve bazen de kendilerini böyle hissettirdikleri için diğer insanlara kızma eğilimindedirler. Bireyler gerçekten yaptıkları bir şey hakkında suçluluk hissettiklerinde ve sadece bu duyguya odaklandıklarında, (‘’Bunu yaptığım için kendimi kötü hissediyorum’’), bu duyguyu hissetmeye daha fazla eğilimli oluyorlar. Unutulmaması gereken her şeyden önce, bir davranışı değiştirmenin, benliği değiştirmekten daha kolay olduğudur.
Suçluluk duygusu da bundan farklı olarak, temelde bir davranışa odaklanır. Bireyler suçluluk hissettiklerinde genellikle bu yaptıkları bir şeyden, belirli bir şeyden ya da yapmaları gereken bir şeyi yapmamaktan kaynaklanabilmektedir. Suçluluk duygusu, yapılan araştırmalara göre, utanç duygusuna göre daha fazla yıkıcı sonuçlara sebep olabilmektedir.
Hem suçluluk hem de utanç kavramlarının her ikisi de ‘’özeleştiri’’ bağlamında değerlendirilmektedir. Suçluluk ahlaki bir öz değerlendirmeyi içerirken buna karşılık utanç; kişinin idealize ettiği benlik ve gerçek benliği arasındaki tutarsızlıkla ilgilidir. Birey utanç duyduğunda benlik odak noktası benlik olup, negatif deneyim direkt olarak benliğe atfedilir (Ben kötü biriyim), suçluluk duygusu olduğunda odak noktası davranış olmaktadır (Kötü bir şey yaptım).
Kişisel farklılıklar bu duyguları hissetme ya da bu duygulara kör olma kapasitesini etkilemektedir. Kişinin mizacı, bilişsel kapasitesi, yaşam deneyimleri, kültürel farklar ve kişilik bozuklukları bu duyguların yoğunluğu hakkında önemli farklılıklar gözetmektedir.
KAYNAKÇA
Miceli, M., & Castelfranchi, C. (2018). Reconsidering the Differences Between Shame and Guilt. Europe’s Journal of Psychology, 14(3), 710. https://doi.org/10.5964/EJOP.V14I3.1564
Söylemez, S., Koyuncu, M., & Amado, S. (n.d.). Psikoloji Çalışmaları Studies in Psychology Utanç ve Suçluluk Duygularının Bilişsel Psikoloji Kapsamında Değerlendirilmesi Evaluation of Shame and Guilt Emotions in the Scope of Cognitive Psychology. https://doi.org/10.26650/SP2018-0021
What’s the difference between guilt and shame? (n.d.). Retrieved December 5, 2023, from https://www.apa.org/news/podcasts/speaking-of-psychology/guilt-shame
Diğer yazılarımızı okumanızı öneririz.
Çocuğumun internet bağımlısı olduğunu nasıl anlarım?
