Başarıyı Ateşleyen Altı Duygu
Başarıyı ateşleyen altı duygu, Olumlu ve olumsuz “başarı duyguları” hedefe yönelik motivasyonu artırabilir.
ANAHTAR NOKTALAR
Eğer mücadele zor geliyorsa öfkenin hedeflere ulaşmada faydası vardır, ancak hedef kolay geliyorsa faydası olmaz.
Öfke başarıyı körüklese de, uzun vadede olumsuz “başarı duyguları” sağlık sorunlarına neden olabilir.
Umut, strese bağlı sağlık sorunlarını tetiklemeden başarıyı teşvik etmek için en iyi “başarı duygusudur”.
Negatif duyguların başarıyı körükleme gücüne ilişkin bu iki bölümlük serinin birinci bölümü, Texas A&M Üniversitesi’nde yakın zamanda yapılan bir çalışmaya (Lench ve diğerleri, 2023) odaklandı; bu çalışmaya göre, eldeki görev gerçekten zor geliyorsa öfkenin hedefe ulaşmada fayda sağladığı ortaya çıktı ancak bir hedefe ulaşmanın kolay olduğu düşünülürse bu öfkenin hiçbir faydası olmaz.
Bu takip yazısı, Essex Üniversitesi psikologları tarafından “başarı duyguları” olarak da adlandırılan “başarı duygularının” sınıflandırması üzerine yürütülen uluslararası bir araştırmaya (Pekrun ve diğerleri, 2023) odaklanmaktadır.
Reinhard Pekrun’un son dönemdeki çok yönlü çalışması, öfkeyi kısa vadeli başarıya ulaşmak için en güçlü duygulardan biri olarak tanımlıyor, ancak aynı zamanda olumsuz duyguların hedefe ulaşmak için aşırı kullanılmasının hipo-hipofiz-adrenal (HPA) eksen hiperaktivitesine bağlı sağlık sorunlarına neden olabileceği konusunda da uyarıyor.
Yukarıda bahsedilen her iki kanıta dayalı araştırma makalesi yakın zamanda Kişilik ve Sosyal Psikoloji Dergisi’nde yayınlandı.
Öfke ve Umut Başarıya Yönelik Motivasyonunuzu Ateşleyebilir
Essex’in “başarı duyguları” üzerine yaptığı son araştırma, öfkeden umuda kadar uzanan 12 duyguyla ilişkili artıları ve eksileri, her bir duygunun kişinin başarı şansını nasıl etkilediği açısından ölçüyor ve başarıyı artırmak için olumsuz duyguları kullanmanın nasıl bir maliyet getirdiğini gösteriyor.
Son çalışmaları için Pekrun ve ark. Pekrun’un ilk olarak on yıldan fazla bir süre önce, 2011’de geliştirdiği Başarı Duyguları Anketi’nin (AEQ) gözden geçirilmiş bir versiyonunu kullandı. AEQ, bir kişinin bir hedefi takip ederken veya bir şeyi başarmaya çabalarken yaşayabileceği çeşitli duyguları değerlendiriyor.
AEQ, başarı ya da başarısızlıkla ilişkili 12 farklı duyguyu hep birlikte değerlendiriyor. Pekrun’un başarı duyguları altı olumlu duygu (Umut, Keyif, Gurur, Rahatlama, Güven, Rahatlama) ve altı olumsuz duygu (Öfke, Kaygı, Utanç, Sıkıntı, Hayal Kırıklığı ve Umutsuzluk) arasında eşit olarak bölünmüştür.
Bu 12 duygudan altısı (olumlu ve olumsuz olarak eşit olarak bölünmüş) daha iyi başarı şansıyla ilişkilidir.
Başarıyı Artırabilecek Altı Olumlu ve Olumsuz Duygu
- Umut
- Kızgınlık
- Zevk
- Kaygı (yani sahne korkusu)
- Gurur
- Utanç
İlginç bir şekilde Pekrun ve meslektaşları, öfkenin, kişinin hedefine ulaşmasını hızlandıran en güçlü kısa vadeli yeteneğe sahip olduğunu buldu. Ancak belirtildiği gibi bunun bir bedeli var. Öfke, sinir sisteminin savaş ya da kaç stres tepkisini tetiklediğinden, HPA eksenini aktive ederek adrenalin salgılanmasını sağlar ve adrenal bezlerin endojen glukokortikoidler (vücudun kendi steroidleri) salgılamasına neden olur.
Küçük dozlarda, hedefe ulaşmak için HPA eksenini aktive etmek ve kendi ürettiği steroidlerle enerji almak, performansın zirveye ulaşmasını kolaylaştırabilir. Ancak kronik HPA ekseni hiperaktivitesi sorunlu olabilir ve sağlık sorunlarına neden olabilir.
Örneğin Pekrun’un son araştırmasında, kişinin başarılı olma motivasyonunu tetiklemek için öfke gibi olumsuz duyguları kullanması, taşikardi (kalp çarpıntısı), IBS benzeri mide sorunları, baş ağrıları, vertigo (baş dönmesi), sırt sorunları, halsizlik uyku kalitesi ve yorgunluk gibi sağlık sorunlarıyla ilişkilendirildi.
Pekrun bir haber bülteninde, “Kaygı ve öfke gibi duyguların bazen bizi keyif veya rahatlamadan daha fazla motive edebildiğini gördük” dedi. “Ancak, enerji verici güçlere rağmen, [olumsuz duygular] uzun vadede performansta bir düşüşe yol açabilir. Genel olarak umut, başarıyı ateşlemenin ve uzun vadeli mutluluğu teşvik etmenin en sağlıklı ve en iyi yoludur.”
Başarıyı Artırmaya Çalışırken Umut Öfkeden Daha Sağlıklıdır
Öfke ve diğer olumsuz duyguların kişinin sağlığına olan ağır bedeli göz önüne alındığında, başarı için en etkili ve en sağlıklı duygu olarak umut ön plana çıkıyor.
Öte yandan umutsuzluk en kötüsüdür. Umutluluk iyimserliği, coşkuyu ve başarma isteğini teşvik ederken umutsuzluk tam tersi etki yaratır; hedef arayanların yelkenlerindeki rüzgarı emen kriptonit gibidir.
Önceki araştırmalar, umudun, bir hedef peşinde koşarken başarıyı benzersiz bir şekilde öngördüğünü göstermişti. Umutluluk, eylemlilik duygusunu ve biraz stratejik planlama ve sıkı çalışmayla başarıya giden yolların var olduğu inancını güçlendirerek motivasyonu ve kararlılığı artırır.
Özetle
Biriken kanıtlar, öfke gibi olumsuz duyguların, insanların büyük hedeflere ulaşmalarına yardımcı olan roket yakıtı gibi olabileceğini gösteriyor. Ancak tıpkı roket motorlarının hızla tükenmesi gibi, başarıyı artırmak için öfkeyi kullanmak adrenalleri zorlar ve çoğu zaman tükenmişliğe neden olur. Uzun vadede umut, en uygun başarı duygusudur çünkü strese bağlı sağlık sorunlarına yol açmadan başarıyı tetikler.
Kaynakça
- Christopher Bergland(2023), From Anger to Hope, Six Emotions That Spark Success
- Reinhard Pekrun, Herbert W. Marsh, Andrew J. Elliot, Kristina Stockinger, Raymond P. Perry, Elisabeth Vogl, Thomas Goetz, Wijnand A. P. van Tilburg, Oliver Lüdtke, Walter P. Vispoel. A “Three-Dimensional Taxonomy of Achievement Emotions.” Journal of Personality and Social Psychology (First published: January 2023) Journal of Personality and Social Psychology, 124(1), 145–178. DOI: 10.1037/pspp0000448
- Heather C. Lench, Noah T. Reed, Tiffany George, Kaitlyn A. Kaiser, and Sophia G. North. “Anger Has Benefits for Attaining Goals.” Journal of Personality and Social Psychology (First available online ahead of print: October 30, 2023) DOI: 10.1037/pspa0000350
- Liz Day, Katie Hanson, John Maltby, Carmel Proctor, Alex Wood. “Hope Uniquely Predicts Objective Academic Achievement Above Intelligence, Personality, and Previous Academic Achievement.” Journal of Research in Personality (First published: August 2010) DOI: 10.1016/j.jrp.2010.05.009
Diğer yazılarımızı okumanızı öneririz.
Çocuğumun internet bağımlısı olduğunu nasıl anlarım?
