Duygu Aynalama
Aynalama Nedir?
Aynalama bebeklik döneminden itibaren gerekli olan bir ihtiyaçtır. Bu şekilde çocuğun duygularını tanıması ve ayırt etmesi sağlanır. Amaç çocuğa seni görüyorum, duyuyorum ve anlıyorum mesajını iletebilmektir. Empati yapmaktan farklı olarak aynalama, karşıdaki kişinin duygusuna bir yorum katmadan, olduğu haliyle ona geri yansıtmaktır. Bu da duyguları somutlaştırmayı sağlar. Böylece çocuğun kendisini tanıması, ifade edebilmesi ve olduğu haliyle kabul etmesi mümkün olur.
Etkin Dinleme
Sözel ifadenin henüz gelişmediği bebeklik döneminde, ebeveynlerin bebeklere yaklaşımı onlara yaklaşmak, temas etmek, güzel sözlerle sevgiyi göstermek, ağlama krizlerinde rahatlatmak için sarılmak gibi davranışları içerir. Burada bebeğin gönderdiği sinyalleri takip etmek ve ihtiyacına yönelik olarak ebeveynin bebeği dinlediğine dair sinyaller iletmesi de “etkin dinleme” veya “aynalama”dır. Bebeğin ağladığında ebeveynin de yüzüne bu durumun yansıması, bebek sakin olduğunda ebeveynin de gülümsemesi, karşılıklılık içeren, sözel olmayan bir iletişim dilidir ve derin bir etkileşimi içerir. Bu dilin, çocuğun büyüdüğü süreçte de bırakılmaması gerekir. Bebeklik döneminde bebekle etkileşim halindeyken gösterilen tepkiler o büyüdükçe yerini “Aa…Yaa…Öyle mi?..” gibi dinleme ifadelerine bırakabilir.
Çocuklarda Anlaşılma İhtiyacı
Çocuklar zorlu durumlarda üzülür, sinirlenir, kaygılanır, korkar ve bunun gibi birçok duygu yaşayarak tepki gösterirler. İnatlaşma, bağırma, vurma, bir şeyleri fırlatma, küsme, öfke ve ağlama krizleri, davranışsal tepkilerden en sık görülenlerdir. Bu davranışlara karşı çocuğun o andaki ihtiyacını ve bu davranışın kaynağını anlamaya çalışmak önemlidir. Çünkü bu tepkisel davranışların altında yatan sebep, ebeveyn tarafından duyulma ihtiyacıdır.
Etkili dinleme söz konusu olmadığında ise çocuk dürtülerini kontrol etmekte, kaygı, korku, öfke gibi duygularını regüle etmede zorlanabilir. Dikkat problemleri, depresif duygudurum, özgüven eksikliği gibi durumlar da anlaşılmama sürecinin kronik bir hal almasının sonucu olabilir.
Duyguları Aynalamak
Birçok farklı duygu yaşayan çocuğun duygusunu kabul ederek çocuğa iletmekle aynalama başlar. Çocuğun duygularını aynalamak için önce onun duygusunu fark etmek gereklidir. Bu duyguyu görmeye ve anlamaya çabaladıktan sonra, onu dinlediğini çocuğa iletebilen ebeveyn, çocuğun duygusunu aynalamış olur. Çocuklar, duyguları aynalandığında, olumsuz duyguların da kabul edildiğini benimseyerek duygularını bastırma eğilimi göstermezler. Bu da birçok problemin önüne geçecektir. Her türlü duygunun kabul edildiğini bilen çocuk, kendini değerli hissedecektir. Ayrıca çocuğun dinlendiğini ve anlaşıldığını hissetmesi, bedeninde de bazı hormonların aktive olmasını sağlar. Bu sayede bağlanma ve güven duygusu güçleneceğinden çocuğun ebeveynle işbirliği içinde olması da kolaylaşacaktır.
Duygu Aynalama Örnekleri
Aynalamaya aşağıda örnek olarak verilenlere benzer ifadeler çocuğun duygusunu somutlaştırmasını sağlayacaktır.
- Şu an üzgün hissediyorsun. Bunu bedeninde nerede hissediyorsun?
- Bunu yapabilmek çok hoşuna gitti.
- Yüzünden çok kızgın olduğun görünüyor.
- Hımm, sanırım onu sevmiyorsun.
- TV izleme süren bittiği için çok sinirlendin.
- Bunun için çok heyecanlısın.
- Arkadaşını göremediğin için onu çok özledin.
- Bu ses seni korkuttu.
Duygu Aynalamanın Zorlaştığı Durumlar
Çocukları etkin bir şekilde dinleme ve aynalama aslında kolaydır. Ancak bazı durumlarda bu ebeveyn için çok zor olabilir. Bunu kolaylaştırmak için ebeveynin öncelikle kendi duygularının farkında olması ve kendi duygularını regüle edebilmesi için ihtiyaçlarını gözetmesi gerekir. Ebeveyn travmatik veya stresli bir dönemdeyse, fiziksel yorgunluk, uykusuzluk yaşıyorsa ve kendi anlaşılmadığını hissediyorsa aynalama yapmak için uygun bir durumda olmayabilir. Ebeveyn, destek kanallarından aldığı yardıma rağmen zorlandığı süreç uzuyor veya tetiklendiği durumlarla baş etmekte zorlanıyorsa profesyonel bir yardım alabilir.
KAYNAKÇA
Meriç Kazdal, Y. (2022). Sakin Ebeveyn. Nemesis Kitap.
Öngider, N. (2013). Anne-baba ile okul öncesi çocuk arasındaki ilişki. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 5(4), 420-440.
Sayar, K. (2006). Vakfetmek: Empati Duygusunun Psikolojik Dayanakları.
Diğer yazılarımızı okumanızı öneririz.
Çocuklukta Kurulan İlişkilerin Yetişkinlik Dönemine Etkisi
İlişkilerde Kendini Açmanın Önemi
