Ergenlerde madde kullanımı, gün geçtikçe artış göstermektedir. Madde kullanımının risk faktörlerinin belirlenmesi, önlenebilmesi için birinci faktördür. Bu dönemde ergenler ebeveynlerin-den uzaklaşıp yeni ortamlara girmek isterler. Arkadaşlık bu dönem için çok önemli bir konu haline gelir. Arkadaşlar içinde ön planda ve popüler olma isteği, bu dönemin önemli özelliklerindendir. Fiziksel ve psikolojik birçok değişim yaşayan ergenler, kendilerine bir yer edinmeye çalışır. Bu yer edinme çabası içinde madde kullanımı da sık rastlanabilen riskli durumlardandır. Ergen, kendi bireyselliğini kanıtlamak adına madde kullanımını tercih edebilir.
Erken yaşta madde kullanımı, çocukta bilişsel, fiziksel ve duygusal zarara neden olur. Küçük yaşta madde kullanımı, maddenin uzun süreli kullanımına neden olabilmektedir.
Arkadaş seçimi, madde kullanımında önemli bir rol oynamaktadır. Yapılan araştırmalara göre, madde kullanan arkadaşa sahip olan ergenlerin maddeye başlama olasılığı yüksektir. Bu dönemde, arkadaşlar arasında kendini kabul ettirme isteğinden dolayı arkadaş seçimi önemli olmak-tadır. Ekonomik nedenlerden dolayı aile içinde problemler olması da ergenler için bir risk faktörü oluşturmaktadır. Bu ergenlerde gelecek kaygısı çok fazla olduğu için, baş etme becerileri düşük ergenlerde madde kullanımına yönelme olabilmektedir. Eğer aile çocuğun istediği her şeyi alıp yeterince duygusal destek sağlayamıyorsa, bu da ergende duygusal bir boşluğa neden olabilir. Bu durum da madde kullanımı için bir risk faktörü oluşturabilir. Ailede şiddet, istismar veya ihmal durumu varsa ergen maddeye karşı eğilim gösterebilir. Ailenin duygusal desteğini hisseden ergenlerde baş etme gücü daha yüksektir. Bu nedenle zor bir durumla karşılaşsalar bile maddeye ihtiyaç duyma ihtimalleri düşüktür.
Travmatik bir duruma maruz kalan veya ebeveyn kaybı yaşayan çocuklar için bir baş etme yöntemi olarak madde kullanımı görülebilmektedir. Eğer ebeveynlerde sigara veya alkol kullanımı varsa çocuklar bunu modelleyebilir ve bu maddeleri kullanma olasılıkları artabilir. Okula devamsızlık durumu da madde kullanımı konusunda önemli bir noktadır. Okuldan kaçan ve sürekli devamsızlık yapan gençlerde yine bu riskten söz edilebilir.
Risk faktörlerini belirlemekle birlikte, ergenler için koruyucu faktörleri arttırmak da madde kullanım riskini azaltacaktır. Ebeveynlerin çok baskıcı olmadığı, açık iletişimin olduğu aile yapıları ergen için koruyucu faktörlerdir. Ailesinin desteğini hisseden ergen, bir problemle karşılaştığında arkadaşlarının baskısı ile maddeye yönelmektense, aile içinde bu sorunu çözebileceğini bilir. Ayrıca akademik başarının yüksek olması, arkadaşlık ilişkilerinin gelişmiş olması, okul dışında sosyal aktivitelere katılması da çocuğu duygusal gelişimi açısından faydalı olacaktır.
Uzm. Klinik Psikolog Cangül Tokmaktepe
KAYNAKÇA
Alikaşifoğlu, M. (2008). Ergenlerde Davranışsal Sorunlar.
Erdem, G., Eke, C., Ögel, K., Taner, S. (2006). Lise Öğrencilerinde Arkadaş Özellikleri ve Madde Kullanımı.
Karatay, G., Kubilay, G. (2004). Sosyoekonomik Düzeyi Farklı İki Lisede Madde Kullanma Durumu ve Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi.
